ارتفاع زدگی در کوهستان🧗‍♀️(چیست؟،علائم، و درمان)🌀

بیماری ارتفاع یا همان ارتفاع زدگی یکی از خطرناک‌ترین مشکلاتی است که کوهنوردان ممکن است با آن روبه‌رو شوند. این بیماری به دلیل کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالا و کاهش فشار هوا ایجاد می‌شود و می‌تواند اثرات جدی بر سلامت فرد داشته باشد. ارتفاع زدگی که به آن کوه گرفتگی هم می‌گویند، معمولاً در ارتفاعات بالای ۲۴۰۰ متر رخ می‌دهد. این بیماری انواع مختلفی دارد که شامل AMS (بیماری ارتفاعی حاد)، HAPE (ادم ریه در ارتفاعات بالا) و HACE (ادم مغزی در ارتفاعات بالا) می‌شود.

در این مقاله به بررسی علت‌ها، علائم و روش‌های پیشگیری از بیماری ارتفاعی پرداخته خواهد شد تا کوهنوردان بتوانند با آگاهی بیشتر از خطرات آن، به سلامت در کوهستان حرکت کنند.

ارتفاع زدگی چیست؟

ارتفاع زدگی که به آن کوه گرفتگی یا کوه زدگی نیز گفته می‌شود، یک نوع بیماری است که به دلیل تأثیرات ارتفاعات بالا و کمبود اکسیژن در بدن بروز می‌کند. این بیماری بیشتر به صورت یک عارضه تنفسی خود را نشان می‌دهد و با علائمی مانند سردرد، خواب‌آلودگی تدریجی و تنگی نفس همراه است.

واضح‌ترین نشانه این بیماری، تنگی نفس است که معمولاً در ارتفاعاتی بالای ۲۴۰۰ متر آغاز می‌شود. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شوند و درمان مناسب صورت نگیرد، ارتفاع زدگی می‌تواند به یک اورژانس پزشکی تبدیل شود که نیازمند توجه فوری و اقدامات درمانی است.

علت ارتفاع زدگی در کوه چیست؟

ارتفاع زیاد و فشار کم هوا از اصلی‌ترین دلایل بروز ارتفاع زدگی هستند. در ارتفاعات بالا، به دلیل کاهش فشار هوا، مولکول‌های اکسیژن فاصله بیشتری از یکدیگر دارند. در نتیجه، هر بار که نفس می‌کشیم، اکسیژن کمتری وارد ریه‌های ما می‌شود. در ارتفاعات بالای ۲۴۰۰ متر، تنها ۲۱ درصد از هوا را مولکول‌های اکسیژن تشکیل می‌دهند، و این کاهش اکسیژن باعث ایجاد مشکلاتی در بدن می‌شود.

زمانی که فرد به سرعت به ارتفاعات بالا صعود می‌کند، ممکن است دچار ارتفاع زدگی شود. فشار کم هوا در این ارتفاعات باعث نشت مایع از مویرگ‌ها می‌شود که می‌تواند به تجمع مایع در ریه‌ها و مغز منجر شود. این وضعیت می‌تواند علائمی همچون سردرد شدید، سرگیجه، تهوع، ضعف بینایی و خستگی ایجاد کند.

اگر فرد بدون زمان مناسب برای هم هوایی و عادت کردن به ارتفاع، به مسیر خود در ارتفاعات بالاتر ادامه دهد، این وضعیت می‌تواند به بیماری‌های شدیدتر و حتی مرگبار منجر شود.

| برای آشنایی بیشتر با خطرات کوهنوردی و راه های پیشگری آن ، مقاله ما با همین نام را از دست ندهید |

علائم ارتفاع زدگی

• افزايش غير طبيعي ضربان قلب و دم و بازدم
• تنگی نفس
• اختلال در سيستم گوارشی
• سردرد شديد در ارتفاع
• قرمز شدن چشم ها
•  عدم تمرکز حواس و بیخوابی 
• کاهش بينايی و شنوايي
• از دست دادن اشتها 
• نفش شين ستوکي (chyne-stoke)

| اگر شما هم به شناخت کوه ها علاقمند هستید مقاله بلند ترین کوه های جهان می تواند برای شما مفید باشد |

انواع بیماری ارتفاع

1. سندرم ارتفاع زدگی حاد(Acute Mountain Sickness)

سردرد اولین علامت ناشی از AMS  است. بی خوابی بعد از سردرد، دومین علامت شایع است. اختلال در خواب معمولا به دنبال تنفس دوره ای، سردرد شدید، سرگیجه و نفس تنگی رخ می دهد.

2. ادم مغزی در ارتفاعات(High Altitude Cerebral Edema)

در موارد شدید ارتفاع زدگی حاد فرد دچار عدم تعادل، گیجی و تغییر در سطح هوشیاری می شود که به این حالت، ادم مغزی ناشی از ارتفاع زدگی می گویند.

3. ادم ریوی در ارتفاعات (High Altitude Pulmonary Edema)

ادم ریوی در ۲ تا ۵ روز بعد از رسیدن به ارتفاع بالا رخ می دهد.
ادم ریوی به ندرت در ارتفاعات زیر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متری اتفاق می افتد
اولین علائم ادم ریوی تنگی نفس فعالیتی، سرفه و کاهش ناگهانی عملکرد ورزشی است.
در ادم ریوی، تنگی نفس ، خس خس سینه اتفاق می افتد. سرفه و در نهایت خلط  کف آلود صورتی رنگ که بیانگر ادم ریوی است، دیده می شود.

درمان بیماری ارتفاع

بهترین درمان بیماری ارتفاع زدگی کاهش ارتفاع است البته قرص هایی هم جهت بهبود شرایط ارتفاع زدگی وجود دارد که می‌بایست با نظر پزشک و آگاهی از نحوه مصرف و عوارض احتمالی، استفاده شوند حتما کیف وسایل ضروری را به همراه داشته باشید و داروهای اضطراری را مصرف کنید.

درمان های عمومی کوه گرفتگی

یکی از شایع ترین بیماری های ارتفاع که شاید برای خود شما هم پیش آمده باشد سردرد در ارتفاع است برای درمان آن با نظر پزشک از ایبوپروفن، استامینوفن وآسپرین استفاه کنید و اجازه دهید بدنتان با محیط سازگار شود با کم کردن ارتفاع سردرد شما رفع می شود.

درمان های پیشرفته ارتفاع زدگی

 استفاده از داروهایی مانند:استازولامید یا دگزامتازون با نظر پزشک متخصص یا رساندن اکسیژن خالص به فرد  بیمار و… مراحل درمان پیشرفته بیماری در بحث این مقاله و افراد عادی نیست قبل از صعود حتما با پزشک خود صحبت کنید.

پیشگیری از ارتفاع زدگی         

• آرام آرام و تدریجی  ارتفاع را افزایش دهید. بدن انسان به ۳ تا ۵ روز زمان نیاز دارد تا با شرایط ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر تطبیق پیدا کند.·          
• اگر متوجه میزان ارتفاع نمیشوید ارتفاع‌ سنج تهیه کنید یا از ساعت‌هایی استفاده کنید که ارتفاع‌ سنج دارند.
• قبل ازآغاز سفر کوهنوردی ، با پزشک خود مشورت کنید معمولا پزشکان داروی استازولامید معمولا با دوز ۱۲۵ تجویز خواهد کرد. مصرف همزمان این دارو با آسپرین غیر مجاز است. برای کسانی که نمیتوانند از استازولامید استفاده کنند معمولا دگزامتازون با دوز ۸ میلی گرم ۲ یا ۴ نوبت در روز تجویز میشود .          
• قبل ازآغاز سفرتست خون بدهید در صورتی که دارای کم خونی ویا کمبود گلبول های قرمز هستید این مشکل را حل کنید·          
• مقدار زیادی آب بنوشید. کاهش آب بدن موجب عدم سازگاری بدن با ارتفاع بشود . روزانه ۲ تا ۳ لیتر آب بنوشید. این رویه را از روز قبل از سفر شروع کنید. هنگام سفر، چند لیتر آب بیشتر همراه ببرید.          
• در۴۸ ساعت اول از خوردن نوشیدنی‌های الکلی به خصوص خودداری کنید. الکل میزان تنفس و فعالیت بدنی شما را کاهش می‌دهد و سبب کاهش آب بدن می‌شود. 
• به تغذیه خود اهمیت دهید . مواد غذایی مفید و سرشار از پتاسیم مصرف کنید مانند کلم بروکلی، موز، آووکادو، طالبی، کرفس، انواع سبزیجات، سبوس، شکلات، خرما، میوه‌های خشک، سیب‌زمینی و گوجه. همچنین سعی کنید غذا های کم نمک مصرف کنید
• تنها به کوهنوردی نروید زیرا در مواقع اورژانسی مانند ارتفاع زدگی سایر افراد بتوانند به شما کمک کنند یا شما را به پایین برگردانند.

برای اطلاع از اصول تغذیه در کوهنوردی حتما در دوره های آنلاین کوهنوردی ما شرکت کنید.

مدت زمان پیش بینی شده بیماری ارتفاع

اگر شما در حال صعود هستید و به ارتفاعی که در آن احساس راحتی می کنید باز نگردید علایم ممکن است خطرناکتر و مرگ آور شوند. نشانه های بیماری حاد ارتفاع پس از دو یا سه روز استراحت در ارتفاع پایینتر از بین می روند. از بین رفتن علایم بیماری های ادم ریوی و مغزی گاها به هفته ها زمان و مراقبت پزشکی نیاز دارد.

آیا باید از قرص‌های ارتفاع زدگی(Diamox/Acetazolamide)استفاده کنم؟

تا همین اواخر، داروهای ارتفاع زدگی به ندرت توسط کوهنوردان به جز کوهنوردان نپالی و ارتفاعات زیاد(کوهنوردی در ارتفاعات بالای ۱۶,۰۰۰ فوت) مصرف می‌شدند. اما در چند سال گذشته، من سوالات زیادی را از خوانندگان و دانشجویان کوهنوردی دریافت کرده ام که آیا این داروها می‌توانند هنگام صعود به کوه‌های ۱۴,۰۰۰فوتی کلرادو، کوه رینیر یا قله‌های کم ارتفاع دیگر، به آنها کمک کنند؟

این سوال باعث ایجاد شور و اشتیاق زیادی در جامعه کوهنوردی می‌شود. فقط از چند کوهنورد با تجربه سوال کنید و می‌بینید که بسیاری از افراد نظرات شدیدی در این زمینه دارند!

در پایین جوانب مثبت و منفی‌ای که من از راهنمایان ارتفاعات بالا در بولیوی و واشنگتن شنیده‌ام، آورده شده است.(راهنمای واشنگتن راهنمای کوه اورست بود)

جوانب مثبت قرص ارتفاع زدگی

داروهایی مانند Diamox در صورت رعایت تمرین‌های مفید دیگر (کندی صعود و غیره) تا حدی در جلوگیری از ارتفاع زدگی موثر هستند. برای بهترین نتیجه، مصرف دارو را ۱-۲ روز قبل از رسیدن به ارتفاع شروع کنید.
حتی اگر از Diamox به عنوان پیشگیری استفاده نکنید، می توانید در صورت بروز علائم، از آن برای درمان ارتفاع زدگی استفاده کنید. حتماً از پزشک یا داروساز خود بپرسید که در این حالت دوز مناسب شما چیست.

جوانب منفی قرص ارتفاع زدگی

شکایت شماره یک که بیشتر راهنمایان و کوهنوردان باتجربه از Diamox دارند این است که یک داروی جادویی نیست. شما می‌توانید با سازگاری مناسب، صعود آرام، نوشیدن آب کافی و خوردن وعده‌های غذایی کوچک غنی از کربوهیدرات به همان نتایج مطلوب و بدون عوارض جانبی آزار دهنده (افزایش ادرار، سوزن سوزن شدن اندام‌ها) برسید.

طبق راهنماها، Diamox می‌تواند به طور موقت علائم بیماری در ارتفاع را پنهان کند. شخصی که علائم خفیف ارتفاع زدگی را هنگام استفاده از دیاموکس تجربه می‌کند، هنگام انجام پیاده روی یا صعود می‌تواند ناگهان کاملاً بیمار شود. به همین دلیل، راهنماها بیشتر مراقب افرادی هستند که Diamox مصرف می‌کنند.

به زبان ساده، Diamox هیچ جایگزینی برای سازگاری مناسب و صعود آرام (۱۵۰۰ فوت در روز بین اردوگاه‌ها) نیست. هرگز از آن برای «فشار دادن» سازگاری خود به فراتر از زمان توصیه شده استفاده نکنید.
من شخصاً با و بدون Diamox صعود کرده ام. احساس می‌کنم که مصرف Diamox به طور پیشگیرانه باعث افزایش کیفیت اشتها و خواب من می‌شود؛

وقتی که برای مدت طولانی بالاتر از ۱۴۰۰۰ فوت باشم. با این حال، این دارو قطعا محدودیت‌های خود را دارد! در صومعه Rongbuk در تبت، دو نفر از ما Diamox مصرف می‌کردیم و یک نفر از این دارو استفاده نمی‌کرد. با این حال هر سه ما حال بدی داشتیم. (البته ما سوار ماشین بودیم، این مسئله برای کوهنوردان کمتر مشکل ساز خواهد بود)

• چگونه می‌توانم در حین کوهپیمایی و کوهنوردی از ابتلا به ارتفاع زدگی جلوگیری کنم؟

در اینجا چند نکته مفید در زمینه پیشگیری از ارتفاع زدگی آورده ام که از کوهنوردان دیگر، راهنماها و تجربیات خودم جمع‌آوری کرده ام:

۱- برای خو گرفتن با محیط و آب و هوا وقت بگذارید. ارزش دارد چند روز از تعطیلات خود را قبل از تلاش برای صعود به ارتفاع مورد نظر، در استراحت در ارتفاعات متوسط ​​و سپس مرتفع سپری کنید به اصطلاح هم هوایی کنید.

۲- در صورت امکان، قبل از اقدام به صعود، سعی کنید حداقل ۳ روز در ارتفاع حدود ۸,۰۰۰ فوت وقت بگذارید. (یا پیاده روی‌های روزانه خود را انجام دهید)

۳- در هر روز مشخص، بیشتر از ۱۵۰۰ فوت بالاتر از اردوگاه قبلی خود نخوابید.

۴- به آرامی بالا بروید. کل صعود شما باید در حد سرعت مکالمه‌ای باشد. اگر در حالی که دارید با دوست خود صحبت می‌کنید، نفس نفس می‌زنید، سرعت صعود را کم کنید. جالب است که بدانید، بیشتر افرادی که به ارتفاع زدگی دچار می‌شوند جوان و متناسب هستند. این مسئله، احتمالاً به این دلیل است که آنها تمایل دارند سریع‌تر از افراد دیگر در تیم صعود کنند.

۵- آب زیادی بنوشید، اما بیش از حد نشود. دو تا چهار لیتر در روز برای بیشتر افراد در ارتفاع بالا کافی است.

۶- از مصرف الکل و قرص‌های خواب آور حاوی بنزودیازپین‌ها (معمولاً بنادریل/دیفن هیدرامین) خودداری کنید. زیرا این داروها می‌توانند مشکلات خواب شما را بدتر کنند. اگر نگران خواب یا جت لگ هستید، در مورد داروهای مناسب ارتفاعات بالا از پزشک خود سوال کنید.

۷-کاهش اشتها و ناراحتی معده می‌توانند جز مشکلات ارتفاعات زیاد باشند. در دوران عادت دادن خود به محیط، وعده‌های غذایی کوچک را به طور مرتب بخورید. کربوهیدرات‌ها نسبت به چربی‌ها و پروتئین‌ها در معده راحت‌تر هضم می‌شوند. چند میان وعده خوشمزه از خانه بیاورید که حتی اگر گرسنه نباشید وسوسه تان کند.

توجه داشته باشید همانقدر که کوهنوردی و صعود قله های بلند هیجان انگیز و جذاب است، به همان اندازه می‌تواند خطر آفرین و حادثه ساز باشد، قبل از اقدام به صعود از خطرات احتمالی آگاهی پیدا کنیم و در مورد راه های مقابله و درمان آنها اطلاعات کسب کنیم.تنها به کوهنوردی نروید زیرا در مواقع اورژانسی مانند ارتفاع زدگی سایر افراد بتوانند به شما کمک کنند یا شما را به پایین برگردانند.

به تغذیه خود اهمیت بدهبد . مواد غذایی مفید و سرشار از پتاسیم مصرف کنید مانند کلم بروکلی، موز، آووکادو، طالبی، کرفس، انواع سبزیجات، سبوس، شکلات، خرما، میوه‌های خشک، سیب‌زمینی و گوجه. همچنین سعی کنید غذا های کم نمک مصرف کنید وکلام آخر اینکه مقدار زیادی آب بنوشید.

منبع

betterhealth.vic.gov.au