معمولاً برای کوله‌گردی انفرادی آخر هفته یک کپسول ۱۰۰ گرمی سوخت اجاق‌گاز کافی است. به‌طورکلی، باید این‌قدر سوخت همراه خود ببرید که برای جوشاندن یک لیتر آب برای هر نفر در هر وعده‌ی غذایی کافی باشد. به علاوه، باید زمان جوش و زمان سوختن اجاق‌گازتان را هم در نظر بگیرید. برای آشنایی با نحوه‌ی محاسبه‌ی سوخت موردنیاز به ادامه‌ی مقاله توجه کنید.
در انتهای روزی طولانی که در مسیر گذرانده‌اید، نوشداروی درد پاها، شانه‌های خسته و شکمی که غار و غور می‌کند، غذای گرمی است که روی اجاق‌گاز سفری قابل‌اعتماد شما پخته شده است؛ مگر اینکه سوخت آن تمام شده باشد.
ازآنجایی‌که مجازات دست‌کم گرفتن میزان سوخت موردنیاز می‌تواند صبحانه یا شام سرد (یا بدتر از آن، نخوردن قهوة صبحانه) باشد، خیلی از کوله‌گردها بطری‌های سوخت خود را کامل پر می‌کنند یا کپسول اضافی با خودشان می‌برند. ولی این روش به معنی حمل بار غیرضروری است.
اگر از آن کوله‌گردهایی هستید که روی وزن حساس هستند ـ و از ریاضی خوششان می‌آید ـ میتوانید قبل از حرکت مقدار سوخت موردنیاز را محاسبه کنید تا مجبور نباشید بیشتر از نیازتان سوخت حمل کنید.
برای اینکه بدانید برای سفر کوله‌گردی چه مقدار سوخت نیاز دارید مراحل کلی زیر را دنبال کنید. ما در این مقاله به اجاق‌گازهای کپسولی می‌پردازیم. میتوانید با اِعمال تغییرات جزئی از این مراحل برای اجاق‌گازهایی با سوخت مایع هم استفاده کنید ولی قرار نیست در اینجا به تفاوت‌های این دو بپردازیم.
- برنامه‌ی غذایی تنظیم کنید: هدف این است که بدانید میزان آبی که باید جوش بیاورید چقدر است و غذا باید چه مدت روی اجاق‌گاز بپزد.
- سوخت موردنیاز خود را بر اساس برنامه‌تان محاسبه کنید: اینجا است که ریاضی وارد عمل می‌شود و از مشخصات اجاق‌گاز شما برای تخمین زمان جوش و زمان سوختن استفاده می‌کند.
- عوامل موثر بر مصرف سوخت را در نظر بگیرید: برنامه‌ریزی‌ها هیچ‌وقت بدون نقص نیستند، به‌خصوص اگر در باد یا ارتفاع کوله‌گردی می‌کنید.
برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی کوله‌گردی
ازآنجاکه بیشتر غذاهای گرم کوله‌گردی (مثل غذاهای خشک انجمادی، قهوه و چای، بلغور جو فوری و غیره) به آب جوش نیاز دارند، اولین مرحله‌ی اندازه‌گیری سوخت تعیین مقدار آب جوشی است که برای سفر نیاز دارید.
تخمین سریع: اگر مشکلی با تخمین کلی میزان سوخت مورد نیاز ندارید، باور عمومی این است که برای هر نفر در هر وعده‌ی غذایی یک لیتر آب جوش لازم است. هر وقت این عدد را محاسبه کردید میتوانید از مشخصات زمان جوش و زمان سوختن اجاق‌گاز خود برای محاسبه‌ی سوخت موردنیاز استفاده کنید.
برنامه‌ریزی دقیق: آیا برای گرم کردن غذا از اجاق‌گاز استفاده می‌کنید یا در مسیر غذای سرد می‌خورید؟ ممکن است روی جلد غذای خشک انجمادی نوشته شده باشد «برای دو نفر»، اما شاید لازم باشد برای فرونشاندن اشتهای زیادتان آن را دو برابر کنید. آیا لازم است به جای استفاده از آب جوش غذا را آب‌پز کنید؟ آیا لازم است آب را برای نوشیدن بجوشانید یا برف آب کنید؟ تمام این‌ها می‌توانند بر میزان مصرف سوخت شما تاثیر بگذارند. برای اینکه محاسبه‌ی سوخت موردنیاز شما دقیق‌تر باشد میتوانید جدولی شبیه جدول زیر طراحی کنید. (مشخصات بسیاری از اجاق‌گازها و بسته‌های غذای خشک انجمادی با معیار لیتر درج شده؛ پس ما هم در اینجا از این روش استفاده می‌کنیم.)
نمونه‌ی برنامه‌ی غذایی (برای یک نفر)
روش محاسبة سوخت موردنیاز
وقتی مقدار آب موردنیاز خود را حساب کردید، سراغ مشخصات اجاق‌گاز خود بروید. باید این اطلاعات کلیدی را در نظر بگیرید:
- زمان جوش به شما می‌گوید در شرایط ایده‌آل، اجاق‌گاز شما میزان مشخصی از آب را طی چه زمانی جوش می‌آورد: برای مثال، ۳ دقیقه و ۳۰ ثانیه برای یک لیتر آب.
- زمان سوختن به شما می‌گوید چقدر طول می‌کشد تا اجاق شما میزان مشخصی از سوخت را مصرف کند: برای مثال، ۶۰ دقیقه با کپسول ۲۳۰ گرمی. (بعضی از برندها میزان سوخت کپسول را بر اساس اونس درج می‌کنند، پس شاید مجبور شوید واحدها را تبدیل کنید.)
راه دیگری برای پیدا کردن مشخصات اجاق‌گاز: اگر به مشخصات دستورالعمل روی اجاق‌گاز شک دارید یا اصلاً آن را پیدا نمی‌کنید، میتوانید در خانه آن را آزمایش کنید و مشخصات کلیدی آن را بیابید: اجاق شما برای جوشاندن یک لیتر آب به چه مقدار سوخت نیاز دارد و با میزان مشخصی از سوخت چند ساعت کار می‌کند. این کار ممکن است کمی پیچیده باشد چون مشخصات بعضی از اجاق‌ها بر اساس اونس درج شده و بعضی هم بر اساس گرم و ممکن است مجبور باشید بعضی از واحدها را تبدیل کنید.
چگونه بهترین اجاق گاز کوهنوردی را انتخاب کنیم ؟
انجام محاسبات
وقتی فهمیدید چه مقدار آب جوش نیاز دارید آن را در زمان جوش اجاق خود ضرب کنید. این کار زمان موردنیاز برای جوش آوردن آب برای غذاها را مشخص می‌کند.
مثال: ۵/۲ لیتر (کل آب موردنیاز) × ۳ دقیقه و ۳۰ ثانیه (زمان جوش اجاق‌گاز شما) = ۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه (زمان جوش سفر شما)
سپس حساب کنید برای جوش آوردن این میزان از آب چند درصد از زمان سوختن اجاق‌گاز شما لازم است. برای این کار باید زمان جوش سفر خود را بر زمان سوختن اجاق‌گاز خود تقسیم کنید.
مثال: ۸ دقیقه و ۴۵ دقیقه (زمان جوش سفر شما) ÷ ۶۰ دقیقه (زمان سوختن) = ۱۵/۰ (یا ۱۵ درصد)
سپس از آن درصد برای محاسبه‌ی سوختی که برای جوش آوردن آب نیاز دارید، استفاده کنید. در این مثال، ۱۵ درصد را در میزان مشخص سوختی که در مشخصات زمان سوختن اجاق شما درج شده است ضرب کنید.
مثال: ۱۵ درصد (۱۵/۰) × ۲۳۰ گرم (کل سوخت) = ۳۵ گرم
پس این اجاق‌گاز برای جوش آوردن ۵/۲ لیتر آب در سفر آخر هفته‌ی شما (در شرایط ایده‌آل) حدوداً ۳۵ گرم سوخت مصرف می‌کند. این میزان حدوداً یک‌سوم کوچک‌ترین کپسول‌های بازار است (۱۰۰ گرم، اگر فرض کنیم از اجاق‌های کپسولی استفاده می‌کنید، نه سوخت مایع). این میزان مصرف سوخت به شما آزادی عملی زیادی می‌دهد تا عوامل زیر را که می‌توانند مصرف سوخت شما را افزایش دهند در نظر بگیرید.
متغیرهای تاثیرگذار بر میزان مصرف سوخت
مشخصات درج‌شده روی اجاق‌گاز شما، در شرایط ایده‌آل اندازه‌گیری شده‌اند. باد، ارتفاع، دما و شرایط دیگر می‌توانند بر محاسباتی که قبل از سفر انجام داده‌اید تاثیر بگذارند. نمی‌توان به‌آسانی گفت این عوامل چه مقدار بر میزان مصرف سوخت شما تاثیر می‌گذارند. اگر احتمال دارد با یکی از شرایط زیر روبرو شوید بهتر است در زمان محاسبه‌ی سوخت موردنیاز خود، جانب احتیاط را رعایت کنید.
آب‌پز کردن: آیا می‌خواهید پاستا یا غذای دیگری بپزید که به آب‌پز کردن نیاز دارد؟ آیا باید برای تهیة آب آشامیدنی برف آب کنید یا آب را بجوشانید تا تمیز شود؟ در این صورت باید سوخت بیشتری با خود بیاورید.
باد: باد یکی از رایج‌ترین عوامل جوی است که می‌تواند به‌شدت عملکرد اجاق‌گاز سفری شما را تحت تاثیر قرار دهد. باد عملاً گرمایی را که اجاق‌گاز شما ایجاد می‌کند، با خود می‌برد. درواقع، اگر می‌دانید قرار است باد زیادی بوزد (و قرار نیست برای اجاق خود از بادگیر استفاده کنید)، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند دو برابر شرایط عادی سوخت همراه خود ببرید.
دمای هوا: دمای محیط هم می‌تواند بر عملکرد اجاق و سوخت مصرفی تاثیر بگذارد. واضح است که اگر دمای محیط پایین باشد، دمای آبی که از محیط جمع‌آوری کرده‌اید هم به‌احتمال‌زیاد پایین خواهد بود و برای رساندن آن به دمای جوش زمان بیشتری نیاز دارید. این یعنی برای جوش آوردن آب باید سوخت بیشتری مصرف کنید. در مناطق دورافتاده و آبی که دمایش نزدیک انجماد است، احتمالاً برای رسیدن به نقطه‌ی جوش زمان بسیار زیادی نیاز است.
ارتفاع: نقطه‌ی جوش آب (یا هر مایع دیگری) با توجه به فشار اتمسفر می‌تواند متفاوت باشد. هرچه در ارتفاع بیشتری باشید و فشار اتمسفر پایین‌تر باشد نقطه‌ی جوش پایین‌تر می‌آید (برعکس این قضیه هم صادق است). به‌عبارت‌دیگر، آب در ارتفاعات سریع‌تر جوش می‌آید.
بااینکه آب در قله‌ی کوه‌ها سریع‌تر جوش می‌آید ـ و زمان آماده‌سازی غذاهای خشک یا خشک انجمادی را پایین می‌آورد ـ درواقع بعضی از غذاها در ارتفاعات دیرتر می‌پزند چون آب را آهسته‌تر جذب می‌کنند. بر اساس اطلاعات شرکت تولید اجاق‌گاز ام‌اس‌آر، در زمان پختن غذاهای خام به ازای هر ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش در نقطه‌ی جوش (تقریباً رفتن از سطح دریا به ارتفاع ۳۰۰۰ متری) زمان پخت دو برابر می‌شود.
علاوه بر این، بازدهی اجاق‌گاز در ارتفاعات بر میزان کلی مصرف سوخت تاثیر می‌گذارد. خوشبختانه بعضی از اجاق‌ها طوری طراحی شده‌اند تا فشار سوخت را تنظیم کنند و تحت تاثیر کاهش فشار هوای محیطی قرار نمی‌گیرند. همچنین می‌توان فشار بیشتر اجاق‌هایی را که از سوخت مایع استفاده می‌کنند به صورت دستی با تلمبه تنظیم کرد و تاثیرات منفی‌ای را که ارتفاع بر بازده اجاق‌ها می‌گذارد خنثی کرد.
چند نکته برای بهبود عملکرد اجاق‌گاز
فارغ از اینکه کجا می‌خواهید بروید، چه مدت می‌خواهید بیرون بمانید و چه مقدار سوخت همراه خود می‌برید، رعایت بعضی نکته‌ها می‌تواند عملکرد اجاق‌گاز شما را بهبود ببخشد و به شما کمک کند به شکل بهینه‌تری از سوخت خود استفاده کنید.
- قبل از روشن کردن اجاق، تمام مواد غذایی و ظروف موردنیاز را آماده کنید. به این صورت، وقتی اجاق را روشن کنید آماده پختن هستید و از هدر رفتن ثانیه‌ها و حتی دقایق ارزشمندی از سوخت در هنگام ور رفتن با وسایل جلوگیری کرده‌اید.
- شعله‌ی اجاق‌گاز را کمی پایین‌تر از حداکثر ظرفیت آن نگه دارید تا بهترین بازده را داشته باشید؛ تقریباً یک چهارم ظرفیت کلی اجاق. اگر شعله را تا آخر زیاد کنید آب زودتر جوش می‌آید ولی گرما در اطراف ظرف شما هدر می‌رود و وارد محیط اطراف می‌شود.
- سر ظرف را بپوشانید. همان‌طور که آب گرم‌تر می‌شود سرعت بخار شدن آن نیز افزایش پیدا می‌کند. هر چه میزان تبخیر بیشتر باشد آب دیرتر جوش می‌آید. بستن سر دیگ میزان تبخیر را به حداقل می‌رساند و درنتیجه زمان موردنیاز برای جوش آمدن کم می‌شود.
- از بادگیر استفاده کنید. وقتی درباره‌ی مصرف بهینه‌ی سوخت حرف می‌زنیم مبارزه با خاصیت گرما دزدی باد می‌تواند تغییر زیادی ایجاد کند. بله، بادگیر کمی به وزن کوله‌ی شما اضافه می‌کند ولی وقتی مجبور نباشید سوخت زیادی حمل کنید این وزن جبران می‌شود. نکته: این موضوع بیشتر درباره‌ی اجاق‌گازهای سوخت مایع صادق است. معمولاً برای اجاق‌های کپسولی از بادگیر استفاده نمی‌کنیم چون باید اجازه داد حرارت آن‌ها تخلیه شود (اگرچه بعضی از اجاق‌های کپسولی بادگیرهایی مخصوص به خود دارند).
- سعی کنید اجاق و وسایل خود را بشناسید. در سفرهای خود از عملکرد و مصرف سوخت اجاق‌گاز یادداشت‌‌برداری کنید تا به تصمیم‌گیری شما در سفرهای بعد کمک کند.
نظرات کاربران