آیا میدانستید که انتخاب یک جوراب نامناسب میتواند به اندازه کفش بد، به پای شما آسیب بزند؟ اغلب کوهنوردان تمام تمرکز خود را روی انتخاب کفش مناسب میگذارند و از اهمیت جوراب کوهنوردی غافل میشوند. این در حالی است که جوراب، مانند یک سپر محافظ، اولین و مهمترین لایه دفاعی پای شما در برابر تاول، رطوبت و تغییرات دماست. یک جوراب نامناسب میتواند با ایجاد اصطکاک و عدم مدیریت رطوبت، تجربه یک صعود لذتبخش را به یک خاطره دردناک تبدیل کند.
استفاده از جوراب کوهنوردی مناسب را جدی بگیرید. نوک انگشتان پا، یکی از حساس ترین و آسیب پذیرترین قسمت های اندام بدن کوهنورد به ویژه در شرایط سرما، یخ و برف است. از این رو با استفاده از جوراب مناسب، مانع از بروز آسیب دیدگی آنها شویم. یک فرد کوهنورد باید پوشاک خود و از جمله جوراب ها را با توجه به ارتفاع، شرایط و فصل صعود در منطقه مورد نظر کوهستان تدارک و انتخاب کند.
کامل بودن پوشاک و از جمله جوراب مناسب در برنامه های کوهنوردی، به ویژه در فصل زمستان و سرمای شدید از بروز بیشتر حوادث ، مانند سرمازدگی در کوه جلوگیری می کند.
هدف این راهنمای جامع خرید و انتخاب جوراب کوهنوردی، کمک به شما برای یافتن بهترین جوراب کوهنوردی مناسب برای شما است. در این مقاله، به تمامی جنبههای مهم از جنس و ضخامت گرفته تا سایز و نگهداری خواهیم پرداخت تا بتوانید با دانش کامل، انتخابی هوشمندانه برای ماجراجوییهای بعدی خود داشته باشید. با ما همراه باشید تا بفهمید چطور با یک انتخاب درست، راحتی و سلامت پاهای خود را در کوه تضمین کنید.
چرا جوراب کوهنوردی از اهمیت بالایی برخوردار است؟
بسیاری از کوهنوردان تازهکار و حتی باتجربه، تمام تمرکز و هزینه خود را صرف خرید کفشهای کوهنوردی باکیفیت میکنند، اما اهمیت جوراب کوه را نادیده میگیرند. در حقیقت، جوراب کوهنوردی اولین و مهمترین لایه ارتباطی بین پای شما و کفش است و نقشی حیاتی در سلامت و راحتی شما در طول یک صعود ایفا میکند. یک جوراب مناسب میتواند تفاوت بین یک روز عالی و یک تجربه دردناک را رقم بزند.
-
جلوگیری از تاول و آسیب: یکی از بزرگترین کابوسهای هر کوهنورد، تاول زدن پا است. جورابهای کوهنوردی با طراحی خاص خود، اصطکاک بین پا و کفش را به حداقل میرسانند. الیاف استفاده شده در این جورابها به گونهای هستند که حرکت را در سطح داخلی جوراب جذب میکنند و از ساییدگی پوست پا جلوگیری میکنند. علاوه بر این، جوراب کوهنوردی بافت فشرده و یکنواختی دارد که از چینخوردگیهای آزاردهنده که میتوانند باعث ایجاد نقاط فشار و در نهایت تاول شوند، جلوگیری میکند. (درباره تاول پا در کوهنوردی بیشتر بدانید)
-
مدیریت رطوبت: پا در طول فعالیتهای سنگین مانند کوهنوردی، به شدت عرق میکند. اگر رطوبت در داخل کفش باقی بماند، نه تنها محیط مناسبی برای رشد قارچها ایجاد میکند، بلکه باعث نرم شدن پوست و حساستر شدن آن به تاول میشود. جورابهای کوهنوردی با استفاده از الیافی مانند پشم مرینو یا الیاف مصنوعی، رطوبت را از سطح پوست پا به لایههای بیرونی جوراب منتقل میکنند و به سرعت آن را از بین میبرند. این فرآیند باعث میشود که پای شما در تمام طول مسیر خشک بماند و از خطراتی مانند سرمازدگی در هوای سرد و یا عفونتهای قارچی جلوگیری شود.
-
عایق حرارتی: وظیفه جوراب فقط خشک نگه داشتن پا نیست. یک جوراب کوهنوردی مناسب به عنوان یک عایق حرارتی عمل میکند. در هوای سرد، الیاف آن با به دام انداختن هوای گرم نزدیک به پا، از کاهش دمای بدن جلوگیری میکنند و در هوای گرم، با انتقال رطوبت و افزایش جریان هوا، به خنک ماندن پا کمک میکنند. این توانایی در تنظیم دمای پا، یکی از کلیدیترین ویژگیهای بهترین جوراب کوهنوردی است.( در مورد سرمازدگی در کوهنوردی بیشتر بدانید)
-
پشتیبانی و راحتی: مسیرهای کوهنوردی اغلب ناهموار و پر از سنگ و ریشه هستند. جورابهای کوهنوردی با داشتن بالشتکهای ضخیمتر در نقاط حساس مانند پاشنه و سینه پا، شوکهای ناشی از ضربات را جذب کرده و از خستگی زودرس پا جلوگیری میکنند. این بالشتکها همچنین به کاهش فشار در هنگام حمل کولهپشتیهای سنگین کمک میکنند و راحتی بیشتری را برای شما فراهم میآورند. در نتیجه، راهنمای خرید جوراب کوهنوردی به شما کمک میکند تا با انتخاب درست، از این مزایای حیاتی بهرهمند شوید.
| مشاهده لیست وسایل کوهنوردی |
انواع جوراب کوهنوردی بر اساس جنس
انتخاب جنس مناسب برای جوراب کوه، تأثیری مستقیم بر راحتی و سلامت پای شما دارد. هر ماده ویژگیهای منحصر به فردی دارد که آن را برای شرایط خاصی مناسب میکند. در این بخش از راهنمای خرید جوراب کوهنوردی، به بررسی سه دسته اصلی از جورابها بر اساس جنس آنها میپردازیم.
۱. جورابهای پشمی (Merino Wool)
پشم مرینو، به عنوان یکی از محبوبترین و بهترین الیاف برای تولید جوراب کوهنوردی شناخته میشود. این نوع پشم از گوسفند مرینو به دست میآید و دارای ویژگیهای فوقالعادهای است که آن را از پشم معمولی متمایز میکند. این الیاف طبیعی، با ویژگیهای منحصربهفرد خود، راحتی و عملکرد بینظیری را ارائه میدهند. جوراب پشمی کوهنوردی به دلیل قابلیت تنظیم دما، هم در هوای سرد و هم در هوای گرم عملکرد فوقالعادهای دارد. در زمستان، با به دام انداختن هوای گرم، پا را گرم نگه میدارد و در تابستان، با انتقال رطوبت و عرق از سطح پوست، آن را خشک و خنک میکند. همچنین، پشم مرینو به طور طبیعی ضد بو است و میتوانید برای چندین روز متوالی از آن استفاده کنید.
-
مزایا:
-
مدیریت عالی رطوبت: پشم مرینو میتواند تا ۳۰٪ وزن خود رطوبت را جذب کند و همچنان احساس خشکی و راحتی به شما بدهد. این ویژگی به سرعت عرق را از سطح پوست پا دور میکند.
-
عایق حرارتی بینظیر: این ماده در هوای سرد با به دام انداختن هوا، پای شما را گرم نگه میدارد و در هوای گرم به خنک شدن پا کمک میکند.
-
ضد بو بودن طبیعی: پشم مرینو به طور طبیعی خاصیت ضد میکروبی دارد و باکتریهایی که عامل بوی بد هستند را از بین میبرد. این ویژگی باعث میشود بتوانید از این جورابها برای چندین روز متوالی بدون نگرانی از بوی نامطبوع استفاده کنید.
-
نرمی: برخلاف پشم معمولی، الیاف پشم مرینو بسیار نرم و نازک هستند و هیچگونه حس خارش یا زبری ایجاد نمیکنند.
-
-
معایب:
-
قیمت بالاتر: پشم مرینو نسبت به الیاف مصنوعی گرانتر است.
-
خشک شدن کندتر: اگرچه رطوبت را به خوبی مدیریت میکند، اما در مقایسه با الیاف مصنوعی، برای خشک شدن کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.
-
۲. جورابهای مصنوعی (Synthetic)
جورابهای مصنوعی معمولاً از الیافی مانند پلیاستر، نایلون و اسپندکس ساخته میشوند. این مواد با هدف تقلید از ویژگیهای پشم، اما با قیمت مناسبتر و ویژگیهای خاص خود، تولید شدهاند.
-
مزایا:
-
خشک شدن سریع: یکی از مهمترین مزایای الیاف مصنوعی، توانایی آنها در خشک شدن سریع است. این ویژگی آنها را برای محیطهای مرطوب یا فعالیتهایی که با احتمال خیس شدن جوراب همراه هستند، ایدهآل میکند.
-
مقاومت بالا در برابر سایش: نایلون و پلیاستر بسیار مقاوم هستند و طول عمر بالایی دارند.
-
قیمت مناسبتر: جورابهای مصنوعی معمولاً ارزانتر از جورابهای پشمی هستند.
-
-
معایب:
-
مدیریت بوی نامناسب: الیاف مصنوعی به اندازه پشم در برابر بوی بد مقاومت ندارند و پس از استفادههای متعدد نیاز به شستشو پیدا میکنند.
-
احساس پلاستیکی: برخی از افراد ممکن است حس لطافت پشم را به الیاف مصنوعی ترجیح دهند.
-
| آیا به تازگی کوهنوردی را شروع کرده اید؟ با وسایل کوهنوردی مبتدی در مجله بریم کوه آشنا شوید. |
۳. جورابهای ترکیبی
بهترین جوراب کوهنوردی اغلب ترکیبی از پشم و الیاف مصنوعی است. سازندگان با ترکیب این مواد، سعی میکنند مزایای هر دو را به حداکثر برسانند و معایب آنها را کاهش دهند. به عنوان مثال، ترکیبی از پشم مرینو برای مدیریت رطوبت و گرما، به همراه نایلون برای افزایش مقاومت و اسپندکس برای ایجاد کشسانی و راحتی، یک جوراب ایدهآل برای انتخاب جوراب کوهنوردی را به وجود میآورد. این جورابها تعادل کاملی بین راحتی، عملکرد و دوام برقرار میکنند و برای طیف گستردهای از فعالیتهای کوهنوردی مناسب هستند.
۴. جوراب حولهای کوهنوردی
جورابهای حولهای به دلیل بافت نرم و متراکم خود، بالشتک و راحتی بیشتری فراهم میکنند. این جورابها معمولاً از ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی ساخته میشوند و بخش داخلی آنها با حلقههای پشمی یا پنبهای شبیه به بافت حوله پوشانده شده است. این بافت نرم به جذب شوک و کاهش فشار در مسیرهای طولانی کمک میکند. با این حال، باید توجه داشت که جورابهای حولهای کوهنوردی باید از الیاف مناسبی مانند پشم مرینو یا ترکیبات مصنوعی ساخته شده باشند تا رطوبت را به خوبی مدیریت کنند. استفاده از پنبه در این نوع جورابها میتواند مشکلساز باشد، زیرا پنبه رطوبت را به خود جذب میکند و باعث خیس شدن پا و افزایش خطر تاولزدن میشود.
جوراب کوهنوردی بر اساس فصل و دما
شرایط آب و هوایی، تعیینکننده ضخامت و نوع جوراب کوه شماست. انتخاب نادرست در این زمینه میتواند به راحتی منجر به سرد شدن یا تعریق بیش از حد پا شود.
جوراب کوهنوردی زمستانی (Heavyweight)
برای صعودهای زمستانی و در دماهای بسیار سرد، جوراب کوهنوردی زمستانی ضروری است. این جورابها از الیاف ضخیمتر، اغلب پشم مرینو، با بالشتکگذاری فراوان در قسمتهای پنجه و پاشنه ساخته میشوند. این بالشتکها نه تنها عایق حرارتی بیشتری فراهم میکنند، بلکه فشار وارده از کفشهای سنگین زمستانی را نیز جذب میکنند. این جورابها برای کوهنوردی در برف، یخنوردی و برنامههای ارتفاع بالا ایدهآل هستند.
| اگر قصد کوهنوردی در فصل زمستان را دارید می توانید با تجهیزات زمستانی کوهنوردی آشنا شوید. |
جوراب کوهنوردی تابستانی (Lightweight)
در هوای گرم، تمرکز اصلی بر روی مدیریت رطوبت و تنفسپذیری است. جوراب کوهنوردی تابستانی معمولاً نازکتر و سبکتر بوده و از الیاف مصنوعی یا ترکیبات نازک پشم مرینو ساخته میشوند. هدف این جورابها این است که عرق را به سرعت از پا دور کرده و باعث خنک ماندن آن شوند. برای جلوگیری از تاول، استفاده از این جورابها به همراه یک لایه نازک زیرین (Liner) میتواند بسیار مؤثر باشد. (با وسایل کوهنوردی در تابستان آشنا شوید)
جوراب کوهنوردی زنانه و مردانه
برخی از برندها جوراب کوهنوردی زنانه و جوراب کوهنوردی مردانه را به صورت جداگانه تولید میکنند. این دستهبندی تنها به رنگ یا طرح محدود نمیشود، بلکه به تفاوتهای ساختاری پاها نیز توجه دارد.
۱. جوراب کوهنوردی زنانه
پای زنان به طور کلی از نظر حجم، طول و عرض با پای مردان متفاوت است. جورابهای زنانه معمولاً باریکتر و با حجم کمتر در ناحیه پاشنه و سینه پا طراحی میشوند تا فیت بهتری داشته باشند. این طراحی ارگونومیک، از حرکت اضافی جوراب در کفش و ایجاد اصطکاک جلوگیری میکند که به طور مستقیم بر راحتی و پیشگیری از تاول تأثیر میگذارد.
۲. جوراب کوهنوردی مردانه
جورابهای مردانه نیز بر اساس ساختار پای آقایان طراحی میشوند که معمولاً پهنتر و با حجم بیشتری در ناحیه مچ و ساق پا هستند. این جورابها نیز به منظور جلوگیری از حرکت در کفش و ایجاد حداکثر راحتی، با الگوهای خاصی تولید میشوند.
در نهایت، هنگام خرید بهترین جوراب کوهنوردی، به جای توجه صرف به جنسیت، بهترین راه این است که چندین مدل را امتحان کرده و جورابی را انتخاب کنید که به خوبی با فرم پای شما هماهنگ باشد و از پشتیبانی، راحتی و دوام کافی برخوردار باشد.
راهنمای انتخاب جوراب کوهنوردی بر اساس ضخامت و کاربرد
یکی از مهمترین تصمیمات در راهنمای انتخاب جوراب کوهنوردی، توجه به ضخامت آن است. ضخامت جوراب باید با نوع فعالیت، دمای هوا و کفش شما هماهنگ باشد. انتخاب ضخامت مناسب میتواند تأثیر بسزایی در راحتی و عملکرد شما داشته باشد. در این بخش از راهنمای خرید جوراب کوهنوردی، به بررسی سه دسته اصلی جوراب بر اساس ضخامت میپردازیم.
۱. جورابهای کوهنوردی نازک (Liner Socks)
جورابهای نازک، همانطور که از نامشان پیداست، بسیار سبک و کمحجم هستند. این جورابها معمولاً از الیاف مصنوعی یا پشم مرینوی نازک ساخته میشوند و به تنهایی برای فعالیتهای سبک یا آب و هوای گرم مناسب هستند.
-
کاربرد: اصلیترین کاربرد جورابهای نازک، استفاده به عنوان لایه اول در سیستم دو لایه جوراب است. در این سیستم، جوراب نازک به طور مستقیم روی پا قرار میگیرد و وظیفه اصلی آن، انتقال رطوبت از سطح پوست به لایه دوم است. این عمل اصطکاک را بین دو جوراب ایجاد میکند، نه بین جوراب و پوست پا، و به این ترتیب به طور مؤثری از تاول زدن جلوگیری میکند. این جورابها برای کوهنوردی در هوای گرم و یا استفاده روزمره نیز مناسب هستند.
۲. جورابهای کوهنوردی با ضخامت متوسط (Midweight)
این دسته از جورابها، رایجترین و محبوبترین نوع جوراب کوه در میان کوهنوردان محسوب میشوند. آنها ضخامتی متعادل دارند که نه آنقدر نازک است که از پا محافظت نکند و نه آنقدر ضخیم که باعث تعریق بیش از حد شود.
-
کاربرد: جورابهای با ضخامت متوسط برای طیف وسیعی از فعالیتها از جمله ترکینگ، هایکینگ و کوهنوردی در سه فصل (بهار، تابستان و پاییز) ایدهآل هستند. آنها تعادل کاملی از راحتی، عایقبندی و مدیریت رطوبت را ارائه میدهند. بالشتکگذاری در قسمتهای پاشنه و سینه پا، باعث جذب ضربه و کاهش فشار در مسیرهای طولانی میشود. برای بسیاری از افراد، این مدل بهترین جوراب کوهنوردی برای استفاده عمومی و همهکاره است.
۳. جورابهای کوه ضخیم (Heavyweight)
جورابهای ضخیم، بیشترین حجم و ضخامت را در میان جورابهای کوهنوردی دارند. این جورابها از الیاف متراکم و بالشتکگذاری بسیار بیشتری ساخته شدهاند تا حداکثر عایقبندی و پشتیبانی را فراهم کنند.
-
کاربرد: این جورابها به طور خاص برای صعودهای زمستانی، کوهنوردی در دماهای بسیار پایین و استفاده با کفشهای سنگین و سخت طراحی شدهاند. بالشتکهای اضافه در این جورابها نه تنها از پا در برابر سرما محافظت میکنند، بلکه فشار وارده از کفشهای سفت و سخت را نیز به خوبی جذب میکنند. اگرچه برای هوای گرم مناسب نیستند، اما در شرایط سخت و یخبندان، میتوانند نجاتبخش باشند. هنگام انتخاب جوراب کوهنوردی برای زمستان، توجه به این دسته ضروری است.
نکات کلیدی در خرید جوراب کوهنوردی
انتخاب بهترین جوراب کوهنوردی فقط به جنس و ضخامت آن محدود نمیشود. برای اینکه از سرمایهگذاری خود نهایت بهره را ببرید و در طول کوهنوردی احساس راحتی داشته باشید، باید به چند نکته مهم دیگر نیز توجه کنید. این نکات بخشهای پایانی و حیاتی راهنمای خرید جوراب کوهنوردی را تشکیل میدهند.
۱. اهمیت سایز مناسب جوراب کوه
انتخاب سایز صحیح جوراب، مهمترین عامل برای جلوگیری از تاول زدن پا است. یک جوراب کوهنوردی باید کاملاً فیت پای شما باشد؛ نه آنقدر تنگ که باعث فشار و ناراحتی شود و نه آنقدر گشاد که در کفش حرکت کند و چین بخورد. جورابهای گشاد، به خصوص در ناحیه پنجه و پاشنه، با ایجاد چین و چروک، نقاط اصطکاک را افزایش میدهند که نتیجه آن تاولهای دردناک است. هنگام امتحان کردن جوراب، مطمئن شوید که جوراب بدون هیچگونه کشیدگی یا چین و چروکی، به طور کامل روی پای شما نشسته باشد.
۲. سیستم دو لایه جوراب کوهنوردی
یکی از راهکارهای مؤثر برای به حداقل رساندن اصطکاک، استفاده از سیستم دو لایه جوراب است. در این روش، یک جوراب نازک (Liner) از جنس پلیپروپیلن یا پشم مرینو به عنوان لایه اول پوشیده میشود و سپس یک جوراب ضخیمتر (مانند یک جوراب میدویت) روی آن قرار میگیرد. این سیستم به گونهای عمل میکند که حرکت و اصطکاک اصلی بین دو لایه جوراب اتفاق میافتد و نه بین جوراب و پوست حساس پای شما. این روش به ویژه برای کوهنوردانی که مستعد تاول زدن هستند، بسیار توصیه میشود.
۳. ارتفاع ساق جوراب کوهنوردی
هنگام انتخاب جوراب کوهنوردی، به ارتفاع ساق آن نیز دقت کنید. ارتفاع ساق جوراب باید حداقل چند سانتیمتر بالاتر از لبه کفش شما باشد. این ویژگی از ساییدگی کفش به پوست ساق پا جلوگیری کرده و باعث میشود در طول مسیرهای طولانی هیچگونه آزردگی یا قرمزی در این ناحیه احساس نکنید. برای کفشهای ساقبلند کوهنوردی، حتماً از جورابهایی با ساق بلند استفاده کنید.
۴. نحوه نگهداری و شستشو جوراب کوهنوردی
برای اینکه جوراب کوه شما طول عمر بیشتری داشته باشد و ویژگیهای عملکردی خود را حفظ کند، باید به درستی از آن نگهداری کنید. بهترین روش برای شستشوی جورابهای کوهنوردی:
-
از آب سرد یا ولرم استفاده کنید. آب داغ میتواند به الیاف حساس مانند پشم مرینو آسیب برساند.
-
از نرمکننده استفاده نکنید. نرمکنندهها میتوانند منافذ الیاف را مسدود کرده و توانایی آنها در مدیریت رطوبت را کاهش دهند.
-
جورابها را در هوای آزاد و دور از نور مستقیم خورشید یا حرارت مستقیم (مانند رادیاتور) خشک کنید. خشک کردن در خشککنهای لباس ممکن است باعث آب رفتن یا آسیب به بافت جوراب شود.
رعایت این نکات کلیدی، به شما کمک میکند تا بهترین عملکرد را از جوراب کوهنوردی خود دریافت کرده و از هر قدم در طبیعت لذت ببرید.
سوالات متداول درباره جوراب کوهنوردی
۱. آیا جوراب پنبهای برای کوهنوردی مناسب است؟
خیر، هرگز. پنبه رطوبت را به خود جذب کرده و آن را نگه میدارد که باعث میشود پا خیس، سنگین و در نهایت مستعد تاول یا سرمازدگی شود. همیشه از الیاف عملکردی مانند پشم مرینو یا مواد مصنوعی استفاده کنید.
۲. آیا باید جوراب کوهنوردی را یک سایز بزرگتر بگیرم؟
خیر، جوراب باید دقیقاً سایز پای شما باشد. جورابهای گشاد در کفش حرکت میکنند، چین میخورند و باعث اصطکاک و تاولهای دردناک میشوند.
۳. چرا جورابهای کوهنوردی گرانتر هستند؟
قیمت بالاتر این جورابها به دلیل استفاده از الیاف باکیفیت (مثل پشم مرینو) و تکنولوژیهای پیشرفته در ساخت آنهاست. این مواد و طراحیها به جورابها ویژگیهایی مانند مدیریت رطوبت، عایقبندی و دوام بالا میدهند.
۴. آیا جورابهای پشمی در تابستان هم مناسب هستند؟
بله، پشم مرینو به دلیل توانایی تنظیم دما، هم برای زمستان و هم برای تابستان مناسب است. این الیاف در گرما با انتقال رطوبت، پا را خنک نگه میدارند.
۵. چه تعداد جوراب کوهنوردی باید برای یک سفر همراه داشته باشم؟
بهتر است همیشه حداقل یک جفت جوراب اضافی همراه داشته باشید. برای سفرهای چند روزه، به ازای هر دو روز یک جفت جوراب تمیز در نظر بگیرید تا در صورت خیس شدن یا نیاز به تعویض، راحت باشید.
منابع:
۱-با کمی دقت و احتیاط سرمازدگی قابل پیشگیری است، ترجمه و تدوین وحید عرفانی، فصلنامه کوه، سال دهم، شماره سی و هفتم.
۲-پاهای سالم برای کوهنوردی، ترجمه و تدوین وحید عرفانی، فصل نامه کوه، سال دهم، شماره سی و نهم.
۳-رازهای زیبایی و شادابی پوست ،وحید عرفانی ،چاپ اول،۱۳۹۰،انتشارات آسیم
۴-راهنمای ایمنی سلامتی در کوه ،ترجمه و تدوین:وحید عرفانی،فصلنامه کوه،سال هشتم،شماره سی ویکم،۱۳۸۲ ,صفحه های ۸۰-۷۹
۹-Howard E. smith , JR: The complet beginneris guide to mountain climbing , Doubleday company , Inc , 1977
۱۰-Hugh Mc Manners: The eutdoor adventure hand book , Dorling kindersley book , 1996
۱۱-Top 7 tips to treat and prevent corns, by Raymond Lee, 2014, Street Directory, (streetdirectory.com)
۱۲-Understanding corns and calluses prevention, Web MD, ,2014, (www.webmd.com)
۱۳-Waltuns worth: Walking and climbing , Routledge and keganpaul , 1977
نظرات کاربران