کمک های اولیه هنگام مارگزیدگی

در این مقاله در رابطه با کمک های اولیه هنگام مارگزیدگی صحبت خواهیم کرد. رفتن به کوه و دشت و بیابان همانقدر که لذتبخش است و هیجان دارد، خطراتی را نیز به دنبال دارد که اگر حواستان نباشد ممکن است گریبانتان را بگیرد یکی از این خطرات مارگزیدگی است. وجود انواع جانوران در این مکان ها مانند مار و عقرب می تواند یک روز خوب را تبدیل به یک روز بد و پر حادثه کند پس بد نیست که در مورد کمک های اولیه هنگام مارگزیدگی بدانید و به دیگران هم آموزش دهید تا بدانند چطور میتوان با مارگزیدگی مقابله کرد.

مارگزیدگی چیست؟

مارگزیدگی به معنای گزیدگی انسان یا جانور با نیش مار و ورود سم مار به بدن است، سم مار در واقع بخشی از بزاق مار است.

تعداد قربانیان گزش مارهای سمی سالانهبالغ بر ۵ میلیون نفر می باشد که از این میان،۲/۵ میلیون نفر دچارمسمومیت و در حدود ۲۰۰۰۰ تا ۱۲۵۰۰۰ نفر نیز جان خود را از دست می دهند.

حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که می توانند انسان را بکشند.

انواع مارهای سمی و تفاوت آن ها با مارهای غیر سمی

مارهای سمی به ۲ گروه تقسیم می شوند، فقط به خاطر داشته باشید هر مارگزیدگی را باید سمی تلقی کنید تا از عوارض آن پیشگیری کنید مگر آن که خلافش ثابت شود.

۱_ خانواده مارهای مرجانی شامل مار مرجانی، کبری، مامبا و….

۲_ خانواده ی افعی ها از جمله افعی، مار زنگی و …..

تفاوت مارهای سمی و غیر سمی

• سر مارهای سمی مثلثی شکل است و با بدن مار زاویه دارد، ولی سر مارهای غیر سمی به صورت نیمه بیضی است.
• مردمک چشم مارهای سمی به صورت بیضی(خطی) و شبیه مردمک چشم گربه است.
• حلقه های دم مارهای سمی منفرد است، ولی در مارهای غیر سمی به صورت یک ردیف دوتایی در کنار هم دیده می شود.
• مارهای سمی برای نیش زدن از دو دندان نیش استفاده می کنند و محل گزش معمولا با یک یا دو سوراخ مشخص می شود. اما در مارهای غیر سمی دندان ها متعدد است و دو ردیف هلالی قرار می گیرد.

پیشگیری از مارگزیدگی

به منظور پیشگیری از مارگزیدگی از حضور در نقاطی مانند زیر سنگ ها و چوب ها که ممکن است مار در آنها پنهان شده باشد خودداری کنید.

هرگز نباید مار را برداشته یا تحریک کنید، زیرا در صورت احساس خطر به فرد حمله می کند.

در هنگام پیاده روی و ورود به نواحی که دید کافی وجود ندارد با چوب به زمین و شاخ و برگ ضربه بزنید تا اخطار کافی برای دور شدن مارها به آنها داده شود.

در صورت حضور در نواحی که مارها در آن زندگی می کنند باید شلوار و چکمه بلند پوشید.

اگر با مار رو برو شدید:

• وحشت نکنید
• حداقل فاصله ۱٫۵ متر را حفظ کنید
• اقدام به کشتن مار نکنید- این کار باعث افزایش خطر مارگزیدگی شده و در بعضی از مناطق غیرقانونی است.
• به دیگران هشدار دهید که احتیاط کرده و کودکان و حیوانات خانگی خود را دور نگه دارند.

مقاله پیشنهادی: پیشگیری از مارگزیدگی در کوهنوردی

علائم و نشانه های مارگزیدگی

۱_ فرد مبتلا به گزش ممکن است درد داشته باشد و دارای علامت گزش (دو سوراخ جای نیش) قابل مشاهده باشد.

۲_خارش و یا سوزش در محل گزیدگی احساس کند.

۳_ تورم و یا تغییر رنگ پوست اطراف ناحیه گزش را تجربه کند.

اگر مار سمی فرد را گزیده باشد ممکن است عللائم زیر نیز مشاهده شود:

• تشنج
• تهوع و استفراغ
• تاری دید یا دوبینی
• اختلالات حسی یا فلج شدگی
• تعریق و تولید زیاد بزاق
• تشنگی
• افت ناگهانی فشار خون که منجر به شوک شود

  علائم و نشانه های زهرآگین شدن و سرعت تظاهر به آنها به عوامل زیر بستگی دارد 

۱- اندازه مار ۲- محل , تعداد و عمق گزیدگی ۳- مقدار زهر تزریق شده

 ۴- حساسیت فردی نسبت به زهر ۵- سن و وزن مصدوم ۶- سلامتی عمومی عضو

 ۷- نوع و تعداد میکروارگانیسم موجود در حفره دهانی مار

در بررسی بیمار , ابتدا به دنبال اثرات دو دندان روی پوست مصدوم بگردید . البته ممکن است فقط یکی از دندان ها در پوست فرو رفته باشد .گاه نیز یکی از دندان های مار در حمله به هدف قبلی شکسته است . این نیز ممکن است که مار در مرحله پوست اندازی بوده , وبیشتر از دو دندان داشته باشد .

مراحل کمک های اولیه به فردی که دچار مارگزیدگی شده است

• به فرد کمک کنید تا در موقعیت ایمن و راحت دراز بکشد.
• با اورژانس تماس بگیرید
• به او توصیه کنید تا حد امکان حرکت نکند
• جواهرات، ساعت یا لباس های تنگ او را باز کنید تا در صورت تورم اندام، باعث محدود شدن جریان خون نشوید، این اقدام را در حالی انجام دهید که اندام تا حد ممکن حرکت نکند

اگر تا رسیدن اورژانس یا انتقال به مراکز درمانی، زمان زیادی لازم است و یا در منطقه دور افتاده هستید، بدون اعمال فشار یا دستکاری زخم اقدامات زیر را انجام دهید:

۱- در اولین فرصت زخم را با آب تمیز بشویید.

۲- برای جلوگیری از عفونت زخم، آن را با پارچه یا باند غیرکشی بانداژ شل کنید.

۳- دامنه حرکات اندام آسیب دیده را توسط لباس، پارچه و چوب و شلوار و ….. محدود کنید.

۴- سطح پاسخ دهی و تنفس طبیعی موثر فرد را بررسی کنید و از او بخواهید تا حد امکان بی حرکت بماند.

۵- اگر فرد فاقد سطح پاسخ دهی و تنفس طبیعی و موثر شد، بلافاصله احیای قلبی ریوی را شروع کنید.

اقدامات زیر را هرگز انجام ندهید

• استفاده از تورنیکت
• بریدن زخم با چاقو برای افزایش خونریزی
• مکیدن سم
• ماساژ زخم
• خودداری از مصرف الکل به منظور کاهش درد. (مصرف الکل عروق را گشاد کرده و موجب پخش بیشتر سم می‌شود).
• خودداری از به کار بردن هر گونه درمان سنتی.
• خودداری از گذاردن یخ بر روی عضو مصدوم. (کمپرس یخ در مارگزیدگی ممنوع است)
• اگر گزش در ناحیه دست و پا رخ داده‌بود، بهتر است که عضو پایین‌تر یا همتراز سطح قلب قرار بگیرد (بالاتر بودن عضو به پخش شدن سریع سم در بدن کمک خواهد کرد) و وسایل زینتی از جمله ساعت، دستبند، انگشتر، کفش و … را از آن عضو جدا نمایید چون تورم در ناحیه گزش یکی از علائم مارگزیدگی است.
• اگر گزیدگی در اندام‌هایی غیر از دست و پا است، از بستن آن با باند یا شکافتن محل گزش خودداری شود.
• از تجویز داروهای موضعی یا عمومی و به طور کلی از انجام هر نوع درمان بدون نظر و دستور پزشک خودداری شود.

حقایقی در رابطه با مار ها

• مارها از انسان دوری می کنند. آنها فقط در صورت احساس خطر یا مواجهه ناگهانی حمله خواهند کرد.
• مار زنگی (Rattlesnakes) سمی و خطرناک است.
• واکنش انعکاسی مداوم مار (A continuing reflex reaction) یعنی مارها حتی چندین ساعت پس از مرگ نیز قادر به نیش زدن هستند.
• محل زخم ناشی از گزش مار متورم شده و تغییر رنگ خواهد داد.
• اقدامات لازم در هنگام مارگزیدگی شامل عدم تحرک ناحیه آسیب دیده، تمیز کردن و بستن زخم و دریافت پادزهر در بیمارستان است.
• نیش مار زنگی بدون درمان سریع یا بروز واکنش آلرژیک به سم می تواند کشنده باشد.

 چون مارگزیدگی در هر کشور و ناحیه با مارهای خاص آن منطقه جغرافیایی اتفاق می افتد , برای اطلاع صحیح از انواع مارهای موجود در منطقه و نحوه ارایه ی کمک های اولیه بهتر است با مسئولین مربوطه مثل مقامات سازمانهای بهداشتی , سازمان دامپزشکی , سازمان مراتع و جنگلبانی و … تماس بگیرید و اطلاعات لازم را از آنها جویا شوید .

توجه داشته باشید که بهترین کمک در این مواقع رساندن مصدوم به مراکز درمانی می باشد.